1946 - از اعلام جمهوری در مهاباد تا اعدام شدن قاضی محمد

دوم بهمن 1324 (22 ژانویه 1946) قاضی محمد با اطمینان از حمایت نیروهای شوروی که (برغم پایان جنگ جهانی دوم و تعهدی که استالین سپرده بود) هنوز شمال غربی ایران را در اشغال نظامی داشتند و کمک های مالی و سازمانی آن دولت، در شهر مهاباد جمهوری اعلام و نخست وزیر تعیین کرد. مصطفی بارزانی(که پسرش اینک رئیس اقلیم کُردستان عراق است) و با صدها فرد مسلح از طایفه خود از عراق آمده بود عملا فرمانده نیروهای قاضی محمد بود. قاضی محمد که قبلا یک سردفتر اسناد رسمی بود پس از دیدار با کنسول شوروی در تبریز و یک مقام ارشد آن کشور در باکو، در 24 آذر1324 (15 دسامبر 1945) خواهان خودمختاری و ایجاد ساویت در مهاباد شده بود. سران طوایف منطقه از اقدام قاضی محمد حمایت نکردند و به نوشته مورخان، حامی اصلی و محرّک او تنها شوروی بود که برای خاورمیانه صاحب نفت و اخراج غرب از این منطقه مهم و حساس جهان نقشه ها درسرداشت.


درپی خروج نیروهای شوروی از شمال غربی ایران (که تحت فشار بین المللی و توسل ایران به شورای امنیت سازمان ملل صورت گرفت)، واحدهای ارتش ایران که نیروهای شوروی قبلا در قزوین مانع حرکت آنها به سوی شمال غربی وطن خود شده بودند پس از پایان دادن به غائله گروه جعفر پیشه وری در تبریز، 15 دسامبر 1946 (24 آذر 1325) وارد مهاباد شدند، مصطفی بارزانی (مُلّامصطفی) با جمعی از افرادش در امتداد مرز به سوی شوروی عقب نشینی کرد، قاضی محمد و تنی چند از همدستانش (ازجمله سیف قاضی و صدر قاضی) دستگیر شدند و بعدا پس از محاکمه در دادگاه سیّار نظامی، در23 دی ماه به جرم شورش مسلحانه و تجزیه گوشه ای از کشور محکوم به مرگ و سی ام مارس 1947 (دهم فروردین 1326) در میدان اصلی شهر مهاباد اعدام شدند. قاضی محمد هنگام اعدام شدن پنجاه ساله بود. برخی از مورّخان قاضی محمد را رئیس وقت کومله و دیگر مورخان از اعضای حزب دمکرات کردستان و قبلا فعال در امور قضایی نوشنه اند. سران آن دسته از عراقی هایی هم که پس از ورود ارتش به مهاباد به کشور خود بازگشته بودند در آنجا اعدام شدند.


مصطفی بارزانی پس از رفتن به شوروی بیش از یک دهه در این کشور بود و سپس به میان طایفه خود در عراق بازگشت. او، سالها بعد پس از درگیر شدن مسلحانه با دولت حزب بعث عراق به ایران پناهنده شد و با توافق دولت آمریکا و شاه، مدت ها در کرج سکونت داشت. مصطفی بارزانی پس از انتقال به آمریکا جهت درمان بیماری، در واشنگتن درگذشت و جنازه اش جهت تدفین به خاورمیانه انتقال یافت.


1552 - دوک سامرست (لُرد اول انگلستان) که سالها مشاور پادشاه وقت انگلستان بود به جرم خیانت گردن زده شد.

1760 - درجنگی که در هند میان انگلیسی ها و فرانسویها در گرفت فرانسویان شکست خوردند. هر دو دولت می خواستند هند را مستعمره خود کنند و بر سر آن باهم رقابت می کردند.

1905 - وقوع حادثه یکشنبه خونین مسکو و آغاز انقلاب مارکسیستی شوروی

در طی سال‏های 1904 - 5م جنگ‏های روس و ژاپن به وقوع پیوست و بر اثر پیروزی فرماندهان ژاپنی و رشوه‏گیری اُمرای روسی، ژاپن به پیروزی دست یافت. نارضایتی از حکومت استبدادی تزاری روسیه، تمام طبقات مردم را فرا گرفته بود. اوضاع بد اقتصادی روسیه در اوایل قرن بیستم و شکست نظامی روسیه در جنگ با ژاپن و از دست دادن منطقه منچوری، هم‏چنین رشد نارضایتی کارگران از شرایط کاری، وضعیت نابسامانی را ایجاد کرده بود. در این زمان، موج اعتصابات کارگری به اوج خود رسید و کارگران خود را برای حرکتی ضد سلطنتی آماده می‏کردند. در نهایت در روز یکشنبه 22 ژانویه 1905م، هزاران کارگر اعتصابی به طرف قصر زمستانی تزار راه‏پیمایى کردند و خواهان پذیرفتن نمایندگان خود از طرف تزار شدند. اما قزاق‏ها و نیروی سواره نظام گارد امپراتوری، در نزدیکی قصر، راه را بر آنها سد کردند. جمعیت، بی‏اعتنا به حضور این نیروها به حرکت خود ادامه داد و در این لحظه، سربازان به طرف آنها آتش گشودند. دراین واقعه که به یکشنبه خونین معروف شده است، هزاران نفر کشته و زخمی شدند. اخبار مربوط به حوادث یکشنبه خونین به سرعت در سراسر روسیه منتشر شد و به احزاب و گروه‏های چپ و انقلابی که با توسعه صنعتی کشور، امکان فعالیت بیشتری یافته بودند امکان داد که موج اعتصاب را در سراسر روسیه گسترش دهند. پس از این حادثه که سرآغازی برانقلاب 1905م روسیه بود، تزار در 19 اوت آن سال با صدور بیانیه‏ای، صریحاً وعده آزادی‏های مدنی و پارلمانی به مردم داد. با این حال، یکشنبه خونین و انقلاب 1905م، مقدمه‏ای بود که با شروع جنگ جهانی اول، آخرین ضربه را به رژیم تزاری روس وارد ساخت و آن را در سال 1917م، سرنگون کرد.


1946 - تاسیس سازمان سیا

در چنین روزی در سال 1946 C.I.A (سیا) تاسیس شد. این عبارت مخفف عبارت مطول سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا است . سازمان سیا یکی از مخوف ترین سازمان های اطلاعاتی جهان است که مردم آمریکا نیز براین امر تاکید دارند . این سازمان با تشکیلات گسترده خود به عنوان ید اطلاعاتی دولت آمریکا سردمداران این کشور را در انجام دخالت های مختلف سیاسی و نظامی در امور سایر کشورها یاری می دهد . سازمان یاد شده تا کنون موجبات انجام چندین کودتای نظامی در کشور های مختلف را فرام آورده است . کودتای بیست و هشتم مرداد 1332 ایران نیز محصول همکاری دو سازمان اطلاعاتی سیا وام آی شش انگلستان بوده است . سپس از واقعه 11 سپتامبر 2001 میلادی که منجر به ویرانی برج های دو قلو درنیویورک شد سیا ماموریت رسمی و علنی پیدا کرد که مخالفان آمریکا را در سراسر جهان بدزدد یا ترور کند.


1341 ش - تحریم رفراندوم فرمایشی رژیم محمدرضا پهلوی توسط امام خمینی (ره)

پس از اعلام لوایح شش‏گانه شاه به عنوان انقلاب سفید و تعیین روز ششم بهمن 1341 جهت برگزاری رفراندوم عمومی، حضرت امام خمینی، در پاسخ به استفتاء گروهی از مردم مسلمان ایران، با انجام این همه‏پرسی مخالفت و آن را خلاف شرع اسلام و قانون اساسی ایران اعلام کردند. شاه در روز نوزدهم دی ماه 41، لوایحی را برای اصلاحات ارضی، ملی کردن جنگل‏ها، فروش سهام کارخانجات دولتی، سهیم کردن کارگران در منافع کارگاه‏های تولیدی و صنعتی، اصلاح قانون انتخابات و ایجاد سپاه دانش اعلام کرده و خواستار برگزاری همه‏پرسی در این زمینه شده بود. اما حضرت امام باتوجه به پیش‏بینی نشدن همه‏پرسی در قانون اساسی، مبهم بودن لوایح و بی‏اطلاعی مردم از محتوای آنها و نیز نبودن آزادی و توسل مأموران رژیم به تهدید و تطمیع مردم، همه‏پرسی درباره لوایح شش گانه شاه را خلاف شرع و قانون اساسی، اعلام نمودند. در دوم بهمن 41، پس از انتشار اعلامیه امام درباره تحریم همه‏پرسی شاه، مردم تهران با تعطیل کردن بازار، در خیابان‏ها به تظاهرات پرداختند. در اوج تظاهرات، سخنان تند انتقادآمیزی علیه دولت توسط حجت‏ الاسلام شیخ محمدتقی فلسفی ایراد گردید که به حضور پلیس و درگیری با مردم انجامید. در قم نیز بازار تعطیل شد و روحانیان و مردم مسلمان این شهر، بر ضد لوایح شش گانه شاه به تظاهرات پرداختند.


1357 ش - شاه و فرح مصر را ترک کردند و به سوی مراکش پرواز کردند.

1991 - ارتش عراق در جریان جنگ با آمریکا بر سر کویت باردیگر به سوی شهر تل اویو در اسراییل موشک فرستاد.

زادروزها

    1263 - ابن تیمیه، دانشمند و متکلم ترک (م. 1328)
    1552 - والتر رالی، نجیب‌زاده، نویسنده، شاعر، سرباز، درباری، جاسوس و کاشف انگلیسی (م. 1618)
    1561 - فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی (م. 1626)


    1729 - گوتهولد افرایم لسینگ، فیلسوف و نویسنده آلمانی (م. 1781)
    1788 - لرد بایرون، نویسنده انگلیسی (م. 1824)
    1891 - آنتونیو گرامشی، فیلسوف و سیاستمدار ایتالیایی (م. 1937)
    1908 - لو لانداو، فیزیک‌دان روس، برنده جایزه نوبل فیزیک (م. 1968)
    1909 - او تانت، دیپلمات میانماری و سومین دبیرکل سازمان ملل متحد (م. 1974)


    1920 - آلف رمزی، فوتبالیست و مدیر انگلیسی (م. 1999)
    1936 - آلن هیگر، شیمی‌دان آمریکایی، برنده جایزه نوبل شیمی
    1940 - جان هارت، بازیگر آمریکایی.


    1944 - خسرو گلسرخی، نویسنده، روزنامه‌نگار و فعال ایرانی (م. 1974)
    1953 - جیم جارموش، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس آمریکایی
    1955 - تامس دیوید جونز، فضانورد آمریکایی
    1962 - سیروس قایقران، فوتبالیست ایرانی (م. 1998)


    1972 - گابریل مچ، بازیگر آمریکایی
    1977 - هیدتوشی ناکاتا، فوتبالیست ژاپنی
    1981 - ویلا فورد، خواننده، شاعر و بازیگر آمریکایی


مرگ‌ها

    1666 - شاه جهان، امپراتور گورکانیان (ت. 1592)
    1901 - ملکه ویکتوریا بریتانیا (ت. 1819)
    1922 - بندیکت پانزدهم، پاپ (ت. 1854)


    1968 - دوک کاهاناموکو، شناگران آمریکایی (ت. 190)
    1973 - لیندون بی. جانسون، سیاستمدار آمریکایی، 36مین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا (ت. 1908)


    1993 - کوبو آبه، نمایش‌نامه‌نویس و عکاس ژاپنی (ت. 1924)
    2000 - آن ابر، نویسنده و شاعر کانادایی (ت. 1916)
    2008 - هیت لجر، بازیگر و کارگردان استرالیایی (ت. 1979)
    2010 - جین سیمونز، بازیگر انگلیسی-آمریکایی (ت. 1929)